Beste lezer

Mijn naam is Tessel Pollmann (1940) en ik ben van huis uit journalist. Ik werkte lang als redacteur bij Vrij Nederland; nu ben ik geassocieerd onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Geen wonder dus dat ik in 2012 een boek heb gemaakt over de leider van de NSB en zijn volgelingen:Mussert & Co. Het verscheen bij Boom Amsterdam Verderop op deze site vindt u daar van alles over.

Maar nu presenteer ik u een nieuw boek: Lieve grote baas dan kleine knecht. Het gaat over de kleine zelfstandigen (middenstanders) tussen 1920 en 1970. Het boek komt uit bij uitgeverij Boom Amsterdam, in begin oktober 2016.

Hier onder vindt u een korte inleidingen en het derde hoofdstuk, over de onmisbare hulp van de kinderen in de kleine middenstand. U vindt ook al vast wat foto’s. Tegen de tijd dat het boek verschijnt, vindt u op deze plaats ook een link waarmee u het kunt bestellen.

Mevrouw Tessel in 1951 (geen familie)
Bron: H. Voogel, Honderd jaar nering en ambacht in Monnickendam (St Pancras  1998), 34.

“Liever kleine baas dan grote knecht”

Liever kleine baas dan grote knecht is de titel  mijn nieuwe boek. Het gaat over de kleine ondernemer tussen 1920 en 1970, een groep mensen waar heel weinig over geschreven is. Natuurlijk zijn er gespecialiseerde economische studies, maar weinig geleerden zijn bij de bakker en de smid op bezoek gegaan. De vele historische verenigingen die Nederland telt, deden dat wel. Zij hebben talloze interviews gemaakt met kleine ondernemers in hun dorp of stad. En heel wat ondernemers of hun (klein-)kinderen hebben hun herinneringen aan de bakkerij, drogisterij, smederij, of het venten van allerlei waren op schrift gesteld. Al die documenten zijn de basis van mijn boek. Ik probeer de rode draad te vinden die al deze zo verschillende verhalen verbindt. Wat opvalt is dat vooral veel kleine onderneminkjes zonder de hulp van de (schoolgaande) kinderen het niet gered zouden hebben. Ook blijkt dat lang voor de tweede feministische golf van de jaren zestig, vrouwen van veel kleine ondernemers gewoon aan het werk waren. Sterker, ze waren onmisbaar voor het bedrijf. Ze stonden achter de toonbank, ze ordenden het magazijn, ze maakten de kas op en beslisten mee als de winkel vernieuwd moest worden. Ze waren allesbehalve traditioneel. Ook treffend is dat de zogeheten klasse van de kleine zelfstandigen niet een andere klasse was dan die van de arbeider, maar ermee was vermengd. Het kwam voor dat de vrouw een cafeetje deed en de man dagloner was, of dat de vrouw de tabakswinkel had terwijl haar man naar de fabriek ging, of dat de man ventte met groenten en de vrouw werkhuizen had. De scheiding tussen arbeiders en kleine zelfstandigen was vaak heel gering. Een groot aantal onderneminkjes blijken vaak niets anders te zijn dan een remedie tegen werkloosheid of een pover weduwenbestaan. De zogenaamde zelfstandigheid van de kleine ondernemer was vaak schijn en die veel besproken angst om ‘af te zakken’ naar de arbeidersklasse evenzo. Kortom, Liever kleine baas dan grote knecht biedt een andere kijk op een groep mensen die ons heel vertrouwd is, maar waarvan we weinig weten. De politicus en de socioloog noemt ze de ruggengraat van de samenleving, buffer tussen de rijken en de armen, en deel van de ‘lagere middenklasse’, en als zodanig waardevol. Maar zegt dat de kleine ondernemer zelf iets? Is voor hem en haar niet de eigenwaarde die telt?

Hoofdstuk 3 kunt u in PDF downloaden.

Hoofdstuk 3 – Het helpende kind